Thị trường dầu thế giới trước khả năng dư cung kỷ lục
Hà Nội (TTXVN 19/8)
Thị trường dầu mỏ thế giới đang đứng trước một nghịch lý: Nguồn cung có nguy cơ dư thừa kỷ lục do Tổ chức các Nước Xuất khẩu Dầu mỏ (OPEC) và các nước đồng minh, hay còn gọi là OPEC+, liên tục tăng sản lượng, nhưng đồng thời lại đối mặt với rủi ro thiếu hụt nếu Mỹ thực sự áp đặt các lệnh trừng phạt cứng rắn lên những nước mua dầu của Nga.
Tuy nhiên, giới giao dịch dường như đang đặt cược vào kịch bản dư cung, khi những động thái từ Mỹ được cho là sẽ không đủ mạnh để làm thay đổi cán cân thị trường.
* Khả năng dư cung kỷ lục Cơ quan Năng lượng Quốc tế (IEA) dự báo nguồn cung dầu thế giới sẽ tăng nhanh hơn dự đoán trong năm nay và năm tới, do các thành viên OPEC+ tiếp tục gia tăng sản lượng và nguồn cung từ các nước ngoài khối cũng tăng lên.
Trong báo cáo mới nhất, IEA nhận định nguồn cung sẽ tăng 2,5 triệu thùng/ngày trong năm 2025, cao hơn mức tăng dự báo trước đó là 2,1 triệu thùng/ngày. Cơ quan này cũng dự báo nguồn cung sẽ tăng thêm 1,9 triệu thùng/ngày vào năm sau.
Với quyết định nới lỏng đợt cắt giảm sản lượng gần đây nhất nhanh hơn so với lịch trình ban đầu, OPEC+ đang bơm thêm dầu thô ra thị trường. Nguồn cung bổ sung này, cùng với những lo ngại về tác động kinh tế từ các chính sách thuế quan của Tổng thống Donald Trump, đã gây áp lực lên giá dầu trong năm nay.
Theo IEA, mặc dù sản lượng của OPEC+ tăng, nhưng các nhà sản xuất ngoài OPEC sẽ tiếp tục dẫn đầu đà tăng nguồn cung trong năm nay và năm tới, do sản lượng gia tăng ở Mỹ, Canada (Ca-na-đa), Brazil (Bra-xin) và Guyana (Guy-a-na).
Theo quan điểm của IEA, nguồn cung đang tăng nhanh hơn nhiều so với nhu cầu. Cơ quan này dự báo nhu cầu dầu thế giới sẽ tăng 680.000 thùng/ngày trong năm nay và 700.000 thùng/ngày vào năm tới, cả hai con số này đều thấp hơn 20.000 thùng/ngày so với dự báo trước đó.
Báo cáo của IEA chỉ ra rằng các dữ liệu mới nhất cho thấy nhu cầu tại các nền kinh tế lớn khá ảm đạm. Cơ quan này cũng lưu ý, trong bối cảnh niềm tin của người tiêu dùng vẫn ở mức thấp, khả năng về một sự phục hồi mạnh mẽ dường như còn xa vời.
Báo cáo ngụ ý rằng nguồn cung có thể vượt cầu gần 3 triệu thùng/ngày vào năm tới, do sản lượng từ các nước ngoài OPEC+ gia tăng trong khi đà tăng của nhu cầu lại hạn chế. IEA kết luận rằng cán cân thị trường dầu mỏ đang ngày càng có dấu hiệu dư thừa, và đang trên đà dư cung kỷ lục vào năm tới.
Tuy nhiên, IEA cũng cho biết, các lệnh trừng phạt bổ sung đối với Nga và Iran có thể kìm hãm nguồn cung từ các nhà sản xuất lớn thứ ba và thứ năm thế giới này. Mỹ đã công bố các lệnh trừng phạt mới đối với Iran vào tháng trước, và Liên minh châu Âu (EU)
đã hạ mức giá trần đối với dầu của Nga như một phần trong các lệnh trừng phạt mới nhất nhắm vào nước này.
Bên cạnh đó, cơ quan này cho biết, việc Trung Quốc liên tục tích trữ dầu thô do những thay đổi lớn về thể chế và chính sách nhằm tăng cường an ninh năng lượng có thể giúp hấp thụ lượng cung dư thừa. Các nhà phân tích cho rằng điều này đã giúp hỗ trợ giá dầu vào đầu năm.
* Đe dọa “thuế quan thứ cấp” của Mỹ bị phớt lờ Một yếu tố nữa có thể kìm hãm nguồn cung dầu là các lời đe dọa của Tổng thống Mỹ Donald Trump trong việc áp thuế “thứ cấp” đối với các nước mua dầu của Nga.
Trong nỗ lực nhằm gia tăng áp lực để Nga chấp nhận một lệnh ngừng bắn ở Ukraine, ông Trump đã từng tuyên bố sẽ áp đặt “thuế quan thứ cấp” 100% lên các quốc gia mua dầu của Nga. Về lý thuyết, điều này sẽ buộc các nước phải lựa chọn giữa việc mua dầu của Nga hoặc giao thương với Mỹ. Ấn Độ, Trung Quốc và Thổ Nhĩ Kỳ là những nước đối mặt với nguy cơ bị áp thuế lớn nhất vì đây là ba nhà nhập khẩu dầu lớn nhất của Nga.
Mới đây, Tổng thống Donald Trump đã áp thêm 25% thuế đối với hàng nhập khẩu từ Ấn Độ vì mua dầu của Nga. Giá dầu đã phản ứng rất “hời hợt” với thông báo áp thuế nói trên của Mỹ.
Nhà phân tích dầu mỏ Matt Smith của Kpler nói với CNBC rằng, xét đến phản ứng của giá dầu trước tin tức này, có vẻ như thị trường xem những lời đe dọa hiện tại của ông Trump chỉ đơn thuần là một chiến thuật đàm phán.
Ông Smith nhận định, Ấn Độ là khách hàng lớn của dầu mỏ Nga, nhập khẩu khoảng 1,7 triệu thùng/ngày, theo dữ liệu của Kpler. Ông cho rằng nếu ông Trump thực hiện đến cùng lời đe dọa áp thuế, giá dầu sẽ tăng vọt vì lượng dầu Nga xuất khẩu sang Ấn Độ không dễ dàng để chuyển hướng đến các thị trường khác. Khi đó, Nga sẽ phải ngừng một phần hoạt động sản xuất, dẫn đến việc nguồn cung bị rút khỏi thị trường toàn cầu.
Tuy nhiên, ông Bob McNally, Chủ tịch công ty Rapidan Energy, cho biết thị trường hiện đang cảm nhận rằng ông Trump sẽ nhượng bộ. Mức thuế 25% nói trên thấp hơn nhiều so với mức phạt 100% mà ông Trump đe dọa ban đầu. Bên cạnh đó, mức thuế bổ sung này đối với Ấn Độ đến ngày 27/8 mới có hiệu lực, tạo thời gian để các bên đạt được thỏa thuận. Ông McNally cho biết các nhà giao dịch tin rằng sẽ có một thỏa thuận và mức thuế trên sẽ không thực sự được áp dụng.
Bà Helima Croft, người đứng đầu chiến lược hàng hóa toàn cầu tại RBC Capital Markets, nhận định rằng chính quyền của Tổng thống Trump không phải lúc nào cũng hành động tương xứng với lời nói khi đề cập đến các lệnh trừng phạt năng lượng. Tuần trước, ông Trump cho biết, ông chưa cần xem xét ngay các biện pháp thuế quan trả đũa đối với những quốc gia như Trung Quốc vì đã mua dầu của Nga, nhưng có thể sẽ phải làm vậy "trong hai tuần hoặc ba tuần nữa". Điều này đã làm dịu bớt lo ngại về gián đoạn nguồn cung từ Nga. Trung Quốc, nhà nhập khẩu dầu lớn nhất thế giới, là khách hàng mua dầu lớn nhất của Nga, theo sau là Ấn Độ.
Và ngay cả khi mức thuế bổ sung 25% nói trên được áp dụng, ông McNally cho biết, giới giao dịch vẫn cho rằng Ấn Độ có thể sẽ chấp nhận trả tiền và tiếp tục nhập khẩu dầu của Nga.
Trong diễn biến phần minh chứng cho điều này, trong tháng 8/2025, lượng dầu thô mà Ấn Độ nhập khẩu từ Nga đã tăng mạnh lên mức kỷ lục 2 triệu thùng mỗi ngày, so với mức 1,6 triệu thùng/ngày của tháng 7, theo dữ liệu từ công ty phân tích thị trường năng lượng Kpler. Việc Ấn Độ tiếp tục tăng nhập dầu từ Nga như vậy, bất chấp áp lực từ Mỹ, cho thấy các nhà máy lọc dầu trong nước vẫn đặt yếu tố kinh tế lên hàng đầu trong các quyết định mua hàng.
Theo ông Sumit Ritolia – chuyên gia phân tích cấp cao tại Kpler – việc nhập khẩu dầu từ Nga vẫn đang diễn ra “bình thường”, và mọi thay đổi lớn (nếu có) sẽ chỉ bắt đầu xuất hiện vào cuối tháng 9 hoặc đầu tháng 10. Hiện chưa có bất kỳ chỉ đạo nào từ Chính phủ Ấn Độ yêu cầu giảm hay tăng nhập khẩu từ Nga.
Giới phân tích nhận định rằng chưa có dấu hiệu cho thấy Ấn Độ sẽ sớm rời xa dầu mỏ của Nga. Cấu trúc nhập khẩu dầu thô của Ấn Độ vẫn cần 60–65% nguồn cung từ các nước ngoài Nga, nhưng dầu Nga vẫn đóng vai trò then chốt trong việc đảm bảo biên lợi nhuận và cân bằng chi phí vận hành. Vì vậy, cho đến khi có thay đổi chính sách rõ ràng hoặc biến động mạnh về kinh tế thương mại, các giao dịch mua dầu từ Nga được dự đoán sẽ tiếp tục.
Mặt khác, việc áp thuế cao đối với các nước mua dầu của Nga sẽ đe dọa nỗ lực của ông Trump nhằm giảm giá năng lượng. Tháng trước, Tổng thống Trump đã nói rằng ông muốn giá dầu thô của Mỹ giảm xuống dưới 64 USD/thùng. Tuy nhiên, theo ông McNally, nếu các lệnh trừng phạt đủ mạnh để Nga không thể bán dầu của mình, giá xăng dầu bán lẻ chắc chắn sẽ tăng vọt.
Vì vậy, chừng nào bài toán giữ giá năng lượng trong nước vẫn là ưu tiên của chính quyền Mỹ, các biện pháp trừng phạt khó có thể được thực thi một cách triệt để. Do đó, trong thời gian tới, giá dầu nhiều khả năng sẽ chịu áp lực từ các yếu tố kinh tế cơ bản hơn là bị chi phối bởi những căng thẳng chính trị./.
Khánh Ly (Tổng hợp)