Dòng chảy thương mại cà phê trước áp lực thuế quan mới
Hà Nội (TTXVN 4/8)
Bắt đầu từ ngày 6/8, cà phê Brazil (Bra-xin) xuất khẩu sang Mỹ sẽ bị áp thuế 50%. Điều này có nguy cơ gây ra một cuộc khủng hoảng cho ngành cà phê toàn cầu. Với vị thế là nhà cung cấp số một thế giới, nguy cơ Brazil bị cắt đứt khỏi thị trường lớn nhất của mình có thể châm ngòi cho một hiệu ứng domino, từ việc định hình lại dòng chảy thương mại, gây áp lực lên chuỗi cung ứng, và cuối cùng là đẩy giá cà phê lên một mặt bằng mới.
Theo Trung tâm Nghiên cứu Kinh tế Ứng dụng (Cepea) thuộc Đại học São Paulo (USP), trong khi ngành này vẫn đang nỗ lực đàm phán để được đưa ra khỏi danh sách các sản phẩm Brazil bị Mỹ nhắm đến, tình hình vẫn còn rất bất ổn.
Cà phê không chỉ là một trong những mặt hàng xuất khẩu mang tính biểu tượng nhất của Brazil mà còn là nguồn thu nhập chính cho nền kinh tế nông thôn của nước này, trực tiếp và gián tiếp tạo việc làm cho hơn 8 triệu người. Cùng lúc đó, Mỹ từ lâu đã là thị trường chính cho cà phê Brazil, nước vẫn đang là nhà xuất khẩu lớn nhất thế giới. Hiện tại, 16,7% lượng cà phê xuất khẩu của Brazil là sang Mỹ.
Nhiều ý kiến cho rằng mức thuế 50% có thể cắt đứt hoạt động thương mại cà phê giữa Mỹ và Brazil, vì các công ty rang xay của Mỹ khó có thể chấp nhận mức tăng giá như vậy, trong khi các nhà xuất khẩu Brazil không đủ khả năng để giảm giá mạnh. Kết quả có thể là các khách hàng Mỹ sẽ chuyển sang các nguồn cung khác, còn Brazil sẽ chuyển hướng xuất khẩu sang châu Âu và châu Á. Ông Italo Henrique, Giám đốc Thương mại của công ty Expocacer ở Brazil, cho rằng nếu mức thuế 50% có hiệu lực, cà phê Brazil sẽ mất đi khả năng cạnh tranh về giá tại Mỹ.
Hơn thế, tác động của mức thuế 50% đối với cà phê Brazil xuất khẩu sang Mỹ sẽ tạo ra hiệu ứng gợn sóng lan rộng khắp ngành cà phê toàn cầu.
Brazil là nhà sản xuất và xuất khẩu cà phê lớn nhất thế giới, chiếm khoảng 37% tổng nguồn cung toàn cầu vào năm 2024. Nhờ vào quy mô và hiệu quả vượt trội, nước này cũng là thực thể nắm khả năng định giá trên thực tế cho thị trường cà phê Arabica và Robusta toàn cầu.
Nếu cà phê Brazil đột nhiên đắt hơn 50% ở Mỹ, các nhà rang xay sẽ có rất ít lựa chọn ngoài việc tìm kiếm nguồn cung khác. Nhưng không quốc gia nào có quy mô, sự ổn định về giá cả hay sức mạnh logistics như Brazil. Điều này có thể dẫn đến tình trạng thiếu hụt và tăng giá, không chỉ ở Mỹ mà trên toàn cầu.
Theo ông Italo, Brazil chính là "người cầm trịch"
giá cà phê toàn cầu, nên một sự gián đoạn ở quy mô lớn như vậy sẽ khuấy đảo cả thị trường, đặc biệt trong giai đoạn đầu khi Mỹ còn đang loay hoay tìm hướng đi mới.
Ông cũng bác bỏ quan điểm cho rằng các quốc gia khác có thể dễ dàng lấp vào khoảng trống của Brazil. Ông giải thích rằng hầu hết các nước sản xuất khác không thể sánh được với Brazil về quy mô sản lượng, sự ổn định của nguồn cung và hương vị đặc trưng. Cà phê Brazil là thành phần không thể thiếu trong các công thức pha trộn chính vì nó rất linh hoạt, có hương vị thanh sạch dễ phối trộn và giá cả phải chăng. Việc đột ngột thay thế nó là bất khả thi, cả về mặt vận hành lẫn hương vị trong hầu hết các trường hợp. Ông cũng nói thêm, các thị trường khác có thể tạm thời đáp ứng một phần nhu cầu, nhưng điều này có khả năng sẽ gây ra tắc nghẽn chuỗi cung ứng, đẩy giá các loại cà phê khác lên cao và khiến các nhà rang xay mất đi sự linh hoạt.
Trước tình hình đó, các nhà rang xay cà phê đặc sản của Mỹ, vốn phụ thuộc nhiều vào hạt cà phê Brazil cho các dòng sản phẩm pha trộn và đơn nguồn gốc, sẽ buộc phải thay đổi công thức.
Điều này có thể sẽ khiến họ phải tăng giá hoặc chuyển gánh nặng chi phí biến động sang người tiêu dùng. Còn các thương hiệu cà phê bán trong siêu thị, vốn đã quen với việc đẩy chi phí sang người tiêu dùng để bảo toàn lợi nhuận, có thể sẽ chuyển sang sử dụng các nguồn cung rẻ hơn, chất lượng thấp hơn, hoặc tăng cường sử dụng cà phê Robusta để giữ vững biên lợi nhuận.
Trong khi đó, các thị trường khác ngoài Mỹ có thể hưởng lợi từ nguồn cung của Brazil được chuyển hướng. Trong diễn biến mới nhất, theo thông tin từ Đại sứ quán Trung Quốc tại Brazil đăng tải trên mạng xã hội mới đây, Trung Quốc đã phê duyệt cho 183 doanh nghiệp cà phê mới của Brazil được phép xuất khẩu sản phẩm vào thị trường nước này. Biện pháp này có hiệu lực từ ngày 30/7 và được xem là một tin vui lớn cho các nhà xuất khẩu Brazil.
Tuy nhiên, để hấp thụ được một lượng hàng khổng lồ như vậy, các thị trường thay thế cần thời gian, cần có hệ thống hậu cần, hạ tầng thương mại đủ mạnh và quy mô thị trường phải đủ lớn để hấp thụ nguồn cung này. Ngay cả với một thị trường tỷ dân như Trung Quốc, việc hấp thụ nguồn cung cà phê lớn của Brazil cũng là một vấn đề. Theo dữ liệu thương mại do Hiệp hội các nhà xuất khẩu cà phê Brazil (Cecafe) tổng hợp, chỉ riêng trong tháng 6/2025, kim ngạch xuất khẩu cà phê của Brazil sang Mỹ đã đạt 440.034 bao (loại 60 kg), cao hơn 7,87 lần so với mức gần 56.000 bao xuất khẩu sang Trung Quốc trong cùng tháng.
Ngoài ra, các nước sản xuất khác có thể được hưởng lợi trong ngắn hạn. Nhưng cơ hội này cũng là một thách thức lớn: việc đơn hàng đột ngột tăng vọt có thể gây quá tải cho chuỗi cung ứng của chính họ. Điều này sẽ đẩy chi phí tại địa phương lên cao và khiến họ không còn đủ hàng để bán cho các thị trường truyền thống như châu Âu và châu Á.
Ông Sean Capistrant, Giám đốc thương mại phụ trách thị trường Mỹ của công ty thương mại cà phê Trabocca, giải thích thêm rằng xu hướng đa dạng hóa này thực chất không phải mới. Ông cho biết, trong lịch sử, cà phê đặc sản của Brazil luôn có giá cạnh tranh nhất. Tuy nhiên, điều đó đã không còn đúng trong 9 tháng qua, vì vậy các nhà rang xay đã phải linh hoạt tìm kiếm các phương án thay thế. Ông cho biết đã có một sự dịch chuyển rõ rệt sang các loại cà phê chế biến khô phẩm cấp thấp hơn của Ethiopia (Ê-ti-ô-pi-a). Nhưng tất nhiên, lựa chọn này cũng đi kèm với những rủi ro riêng như tuyến đường vận chuyển không trực tiếp, thời gian giao hàng kéo dài, và cơ cấu giá cả ở Ethiopia cũng rất phức tạp.
Cuối cùng, mức thuế cao với Brazil cũng khiến thị trường cà phê trở nên phân mảnh hơn, dễ biến động hơn và mang màu sắc địa chính trị hơn. Nó sẽ đòi hỏi việc vẽ lại các dòng chảy thương mại, các khoản đầu tư logistics mới và sự tư duy lại chiến lược của các thương hiệu đa quốc gia. Về lâu dài, nó thậm chí còn có thể thúc đẩy các nhà rang xay Mỹ đầu tư nhiều hơn vào việc đa dạng hóa nguồn cung, làm suy yếu vị thế trung tâm của Brazil.
Nhưng trong ngắn hạn, có một điều rõ ràng: cà phê sẽ trở nên đắt đỏ hơn và chuỗi cung ứng sẽ trở nên mong manh hơn./.
Khánh Ly (Tổng hợp)