30 năm Việt Nam gia nhập ASEAN: Khẳng định vai trò kiến tạo và ngày càng có tầm ảnh hưởng trong khu vực Hà Nội (TTXVN 29/7)-- Là một thành viên chủ động, tích cực và trách nhiệm, sau 3 thập kỷ gia nhập Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á (ASEAN), ba giữ cương vị Chủ tịch luân phiên ASEAN (1998, 2010, 2020), Việt Nam đã đóng vai trò kiến tạo và ngày càng có ảnh hưởng trong khu vực. Đây là nhận định của giới phân tích và quan chức ngoại giao cấp cao Đông Nam Á trong các cuộc trao đổi với phóng viên TTXVN.
Trả lời phỏng vấn phóng viên TTXVN tại Phnom Penh nhân dịp kỷ niệm 30 năm ngày Việt Nam gia nhập ASEAN (28/7/1995-28/7/2025), Thạc sĩ Thong Mengdavid - chuyên gia phân tích địa chính trị khu vực và an ninh quốc tế, nhà nghiên cứu thuộc Viện Nghiên cứu Quốc tế và Chính sách công (IISPP), Đại học Hoàng gia Phnom Penh (RUPP), nhấn mạnh trong 3 thập kỷ qua, kể từ khi gia nhập tổ chức khu vực này từ năm 1995 đến nay, Việt Nam đã đóng vai trò kiến tạo và ngày càng có ảnh hưởng trong ASEAN. Với vai trò kiến tạo đó, trong 30 năm qua, Việt Nam là cầu nối giữa ASEAN lục địa và ASEAN hải đảo, thúc đẩy kết nối và hội nhập khu vực một cách bền vững, đồng thời thể thể hiện vai trò dẫn dắt mạnh mẽ của mình trên cương vị Chủ tịch ASEAN.
Nhà nghiên cứu, giảng viên tại RUPP nhận định trong lần giữ cương vị Chủ tịch luân phiên ASEAN năm 2010, Việt Nam đã tập trung vào việc thu hẹp chênh lệch khoảng cách phát triển giữa các quốc gia thành viên bằng cách thúc đẩy thực hiện chương trình nghị sự Cộng đồng Kinh tế ASEAN, Sáng kiến Hội nhập ASEAN giai đoạn II (2009-2015) cùng các cơ chế hợp tác Mekong như hợp tác Campuchia-Lào-Việt Nam (CLV), hợp tác Campuchia-Lào-Myanmar-Việt Nam (CLMV), hợp tác kinh tế Ayeyawady-Chao Phraya-Mekong (ACMECS) và hợp tác Tiểu vùng Mekong mở rộng (GMS)... Ông nêu rõ những cơ chế hợp tác này đã thúc đẩy và củng cố nền kinh tế khu vực, cũng như thúc đẩy đầu tư và đào tạo kỹ năng chuyên môn.
Dưới góc nhìn của một chuyên gia phân tích địa chính trị khu vực, chuyên gia Thong Mengdavid cho rằng trong vai trò Chủ tịch luân phiên ASEAN năm 2020, Việt Nam đã lãnh đạo hiệp hội vượt qua cuộc khủng hoảng COVID-19 bằng cách khởi xướng các cơ chế quan trọng cấp khu vực như Quỹ Hợp tác ứng phó COVID-19 của ASEAN, thành lập Kho Dự phòng vật tư y tế ASEAN.... Ông nhấn mạnh các cơ chế được triển khai theo sáng kiến, đề xuất của Việt Nam đã thể hiện vai trò lãnh đạo và đoàn kết của ASEAN trong những tình huống khẩn cấp.
Đi sâu phân tích vai trò và những đóng góp của Việt Nam trong từng lĩnh vực cụ thể, Thạc sĩ Thong Mengdavid cho biết về an ninh, Việt Nam đã kiên trì đấu tranh ủng hộ hòa bình, ổn định và trật tự dựa trên luật lệ trong khu vực, đặc biệt là ở Biển Đông. Việt Nam ủng hộ nỗ lực của ASEAN thúc đẩy sớm hoàn tất dự thảo Bộ quy tắc ứng xử của các bên ở Biển Đông (COC) với Trung Quốc, đồng thời tích cực tham gia các diễn đàn quốc phòng và ngoại giao khu vực như Diễn đàn Khu vực ASEAN (ARF) và Hội nghị Bộ trưởng Quốc phòng các nước ASEAN mở rộng (ADMM+).
Trong lĩnh vực kinh tế, Việt Nam đã đóng góp vào nỗ lực của ASEAN thông qua việc hội nhập ASEAN vào các khuôn khổ thương mại khu vực như Khu vực Mậu dịch Tự do ASEAN (AFTA) và Hiệp định Đối tác Kinh tế Toàn diện Khu vực (RCEP). Qua đó, đưa Việt Nam trở thành trung tâm xuất khẩu và đầu tư hàng đầu khu vực.
Bên cạnh đó, Việt Nam còn giữ vai trò tích cực trong việc thúc đẩy phát triển tiểu vùng thông qua Sáng kiến Hợp tác Mekong, thúc đẩy các mục tiêu phát triển bền vững và kết nối cơ sở hạ tầng của ASEAN; cũng như tích cực hỗ trợ kết nối đối ngoại nhân dân thông qua các hoạt động trao đổi giáo dục, diễn đàn thanh niên và ngoại giao văn hóa, góp phần xây dựng bản sắc ASEAN ngày càng vững mạnh hơn.
Chia sẻ quan điểm với chuyên gia người Campuchia, trao đổi với phóng viên TTXVN, Tiến sĩ Kao Kim Hourn, Tổng Thư ký ASEAN nhấn mạnh Việt Nam là một thành viên rất có ảnh hưởng của ASEAN, cùng lợi thế nguồn nhân lực dồi dào với khoảng 100 triệu người, đứng thứ 3 về dân số trong ASEAN, sau Indonesia và Philippines.
Theo nhà ngoại giao hàng đầu khu vực, trong 30 năm qua, Việt Nam đã đóng góp rất nhiều nhằm thúc đẩy và duy trì hòa bình, ổn định, an ninh trong ASEAN, tăng cường mở rộng, phát triển sự thịnh vượng của ASEAN, củng cố quan hệ đối ngoại của hiệp hội, đặc biệt là hợp tác với các đối tác bên ngoài. Ngoài ra, Việt Nam cũng đã góp phần tăng cường vai trò của ASEAN, không chỉ ở cấp độ khu vực mà còn trên toàn cầu, khi hiệp hội tìm cách mở rộng vai trò của mình trong khu vực thông qua các cơ chế do ASEAN dẫn dắt. Ví dụ, vai trò của Việt Nam trong thương mại toàn cầu, đóng góp của Việt Nam vào sự phát triển kinh tế ở ASEAN là những điều hết sức quan trọng.
Từ góc nhìn đó, Tổng Thư ký ASEAN nhận định Việt Nam hiện là một quốc gia thành viên vô cùng quan trọng. Sự phát triển, chuyển đổi và tăng trưởng của Việt Nam đã đóng góp đáng kể cho ASEAN trên mọi phương diện, biến Việt Nam trở thành một mảnh ghép quan trọng về chính trị, ngoại giao, an ninh, kinh tế, văn hóa, xã hội, từ đó giúp cho ASEAN trở nên vững mạnh, tự cường và năng động hơn./.
Huỳnh Thảo - Quang Anh