Nguyên nhân khiến Nga đối
mặt với cuộc khủng hoảng lao động “chưa từng có” TTXVN (Paris 30/7)
Báo “Le Figaro” mới đây đăng bài phân tích về tình trạng khủng hoảng lao động chưa từng có đang diễn ra tại Nga.
Dưới đây là nội dung chi tiết:
“Con người là tài sản quý giá nhất” - câu nói này chưa bao giờ đúng hơn với bối cảnh nước Nga hiện tại. Dù trong vài năm gần đây, Nga luôn tự hào với tốc độ tăng trưởng vượt trội so với nhiều nền kinh tế châu Âu, nhưng họ lại đang đối mặt với một cuộc khủng hoảng thiếu hụt lao động nghiêm trọng chưa từng thấy. Theo Bộ trưởng Lao động Nga Anton Kotyakov, từ nay đến năm 2030, nền kinh tế Nga sẽ cần thêm gần 11 triệu người lao động để tiếp tục vận hành hiệu quả. Tuy nhiên, các chuyên gia đã lên tiếng cảnh báo rằng nước này có thể thiếu hụt hơn 3 triệu lao động - một con số đủ để làm chệch hướng tăng trưởng kinh tế của cả quốc gia. Theo phân tích của chuyên gia chính trị Tatiana Kastouéva-Jean, không có lĩnh vực nào thoát khỏi tình trạng thiếu nhân lực, kể cả ngành công nghiệp quân sự, nơi chính phủ đã đổ nguồn vốn đầu tư khổng lồ kể từ năm 2022. Tính đến cuối năm 2024, hơn 80% doanh nghiệp tại Nga đã báo cáo tình trạng khó khăn trong việc tuyển dụng nhân sự.
Trong khi đó, tỷ lệ thất nghiệp rơi xuống mức thấp kỷ lục - chỉ còn 2,2% vào tháng 5/2025. Ông Igor Delanoë, Phó giám đốc Đài Quan sát Pháp-Nga tại Moskva, chỉ ra rằng “thiếu hụt lao động không chỉ ảnh hưởng đến các ngành lao động chân tay như nông nghiệp, ngành đang có khoảng 600.000 vị trí còn trống, mà còn lan đến các ngành kỹ thuật cao như công nghệ, nơi có gần 300.000 công việc chưa có người đảm nhận”.
Cuộc chiến tại Ukraine hiện đang huy động khoảng 700.000 binh sĩ Nga trực tiếp ra chiến trường, kèm theo đó là tổn thất sinh mạng rất lớn, khiến thị trường lao động càng thêm kiệt quệ. Nhưng chiến tranh không chỉ diễn ra trên chiến tuyến - nó còn diễn ra trong các nhà máy. Quá trình quân sự hóa nền kinh tế Nga đã tạo ra áp lực nặng nề lên toàn bộ khu vực dân sự. Nhà kinh tế học Julien Vercueil tại trường Inalco, chuyên nghiên cứu về Nga, nhận định: “Ngành công nghiệp quốc phòng đang hoạt động hết công suất và được ưu tiên tuyệt đối. Việc tăng lương mạnh trong ngành quân sự đã khiến nhiều lao động rời bỏ các lĩnh vực dân sự”. Kể từ năm 2022, hơn 700.000 việc làm trực tiếp đã được tạo ra trong lĩnh vực quốc phòng. Tổng số người làm việc trong ngành này hiện đã lên tới gần 3,8 triệu người, chưa kể hàng trăm nghìn công việc gián tiếp khác.
Dù vậy, nguyên nhân sâu xa của tình trạng thiếu hụt lao động không chỉ đến từ chiến tranh, mà còn mang tính cấu trúc, hệ lụy từ lịch sử để lại. Chuyên gia Igor Delanoë giải thích: “Nga đang phải trả giá cho cuộc khủng hoảng dân số sau sự sụp đổ của Liên Xô. Năm 1999, tỷ lệ sinh chỉ còn 1,16 con/1 phụ nữ, mức sinh thuộc nhóm thấp nhất thế giới.
Giờ đây, thế hệ sinh ra trong thời kỳ này đang đến tuổi bước vào thị trường lao động, nhưng số lượng quá thấp”. Chưa kể đến khoảng 1 triệu thanh niên - phần lớn là người có trình độ chuyên môn cao - đã rời khỏi Nga trong năm 2022 để tránh bị huy động ra chiến trường. Một số người đã quay trở lại nhưng phần lớn vẫn chưa trở về. Theo thống kê từ Bộ Lao động, đến năm 2024, nhóm người trên 55 tuổi chiếm tới 30% dân số Nga, một tỷ lệ kỷ lục.
Trước tình trạng thiếu hụt nghiêm trọng, các doanh nghiệp Nga buộc phải tăng mạnh lương để giữ chân người lao động. Một doanh nhân châu Âu giấu tên đang hoạt động tại Nga chia sẻ: “Từ năm 2022, lương của công nhân phổ thông đã tăng gấp đôi. Trong khi đó, việc tuyển chọn nhân sự rất khó khăn. Phải mất từ 6 tháng đến 1 năm mới tuyển được một cơ khí viên hoặc kỹ sư tự động hóa”.
Cuộc chiến về lương trên toàn quốc đã khiến thu nhập danh nghĩa tăng khoảng 70% chỉ trong 3 năm, yếu tố góp phần thổi bùng lạm phát - hiện đang là một cơn đau đầu đối với Ngân hàng Trung ương Nga. Trước đây, Nga từng dựa nhiều vào lao động nhập cư, chủ yếu từ các nước Trung Á như Uzbekistan, Kyrgyzstan và Tajikistan, để bù đắp thiếu hụt. Tuy nhiên, dòng người lao động này đã sụt giảm mạnh sau vụ khủng bố tại Crocus City Hall - một trung tâm văn hóa ở ngoại ô Moskva - hồi tháng 3/2024, được cho là do các phần tử Hồi giáo người Tajikistan thực hiện. Chuyên gia Igor Delanoë cho biết:
“Hàng nghìn người nhập cư đã bị trục xuất trong thời gian ngắn, gây khủng hoảng thực sự trong các ngành như nhà hàng, vận tải, dịch vụ taxi”.
Hiện tại, Nga đang tìm cách mở rộng phạm vi tuyển dụng lao động. Hàng nghìn công nhân từ Ấn Độ và Triều Tiên đã được đưa vào các công trình xây dựng. Chiến dịch tuyển dụng cũng đã được triển khai tại Afghanistan và các nước châu Phi. ông Delanoë nói: “Có thể sẽ có tới 50.000 lao động Triều Tiên được bố trí làm việc tại các công trình xây dựng ở vùng Kursk - giáp biên giới Ukraine”.
Mặt trận khác mà Tổng thống Vladimir Putin đặc biệt quan tâm là vấn đề dân số. Theo nhà kinh tế học Julien Vercueil, “chính sách khuyến khích sinh con từ giữa những năm 2000 thực chất chỉ làm tăng tạm thời số trẻ sinh ra trong các gia đình nghèo, mà không thay đổi được xu hướng dài hạn”. Kể từ cuối năm 2024, chính phủ Nga đã cấm quảng bá lối sống “không con cái” và đẩy mạnh tuyên truyền các “giá trị truyền thống gia đình”. Thế nhưng, các biện pháp này vẫn chưa đủ để cải thiện tỷ lệ sinh - hiện ở mức rất thấp là 1,4 con/phụ nữ, cách rất xa ngưỡng 2,1 con/phụ nữ cần thiết để duy trì dân số ổn định.
Trước tình trạng lao động khan hiếm và chi phí nhân công tăng cao, giờ đây, tương lai của kinh tế Nga có thể sẽ phụ thuộc vào việc nâng cao năng suất lao động. Ông Vercueil lập luận: “Lâu nay bị lãng quên, nhưng năng suất lao động đã trở thành đề tài cấp thiết khi chi phí lao động tăng vọt”. Doanh nhân châu Âu này cho biết ông đã triển khai các chương trình tự động hóa quy mô lớn trong nhà máy của mình để tăng năng suất lao động.
Julien Vercueil nói thêm: “Chính phủ Nga đang kỳ vọng lớn vào robot hóa và trí tuệ nhân tạo”. Tuy nhiên, hiện đại hóa một nền kinh tế không phải là điều có thể thực hiện trong ngày một ngày hai. Kể từ khi bị cấm vận công nghệ phương Tây từ năm 2022, câu hỏi lớn đặt ra là liệu Nga có thể tự thân vượt qua sự tụt hậu này?. Ông Vercueil kết luận:
“Những thách thức này đã không thể giải quyết trong thời bình, thật khó tin rằng chúng có thể được giải quyết trong thời chiến”./.