Chính sách công nghệ Mỹ: An ninh hay đòn bẩy đàm phán?
TTXVN (Sydney 30/7): Theo trang tin của viện ASPI (Australia), có một sự chuyển hướng đang diễn ra trong cách tiếp cận chính sách công nghệ của chính quyền Tổng thống Mỹ Donald Trump.
Một sự chuyển hướng đang diễn ra trong cách tiếp cận chính sách công nghệ của chính quyền Tổng thống Donald Trump. Ngày 14/7, hãng công nghệ Nvidia cho biết sẽ sớm được cấp phép tiếp tục xuất khẩu dòng sản phẩm bán dẫn (chip) H20 sang Trung Quốc – loại chip từng nằm trong danh sách hạn chế xuất khẩu của Washington. Hãng AMD cũng đang chờ phê duyệt tương tự đối với dòng chip MI308. Động thái này gây bất ngờ khi trước đó, nhiều quan chức Mỹ tuyên bố các dòng chip trí tuệ nhân tạo (AI) cao cấp như H20 sẽ bị cấm xuất khẩu sang Trung Quốc, vì lý do an ninh quốc gia.
Tuy nhiên, sự thay đổi này không đồng nghĩa với việc Mỹ từ bỏ chiến lược hạn chế quyền tiếp cận công nghệ chiến lược của Trung Quốc – điều vẫn nhận được sự đồng thuận trong lưỡng đảng Mỹ. Thay vào đó, điều này cho thấy các biện pháp kiểm soát công nghệ giờ đây không còn là “vùng cấm” trong đàm phán, mà có thể trở thành quân bài thương lượng trong những cuộc đối thoại thương mại giữa hai nền kinh tế lớn nhất thế giới.
Mỹ và Trung Quốc ngày 29/7 đã nhất trí tiếp tục đàm phán về việc gia hạn thỏa thuận tạm ngừng áp đặt thuế quan, sau hai ngày nhóm họp tại Stockholm (Thụy Điển) trong nỗ lực nhằm đạt được một thỏa thuận thương mại trước thời hạn chót vào ngày 12/8 tới. Diễn biến này làm gia tăng mức độ bất định đối với các doanh nghiệp công nghệ Trung Quốc, đồng thời khuyến khích Bắc Kinh tiếp tục gây sức ép nhằm nới lỏng các biện pháp kiểm soát trong những vòng đàm phán tiếp theo.
Đầu tháng 5/2025, Cục Công nghiệp và An ninh (BIS) thuộc Bộ Thương mại Mỹ bất ngờ gửi thư cho các công ty phần mềm thiết kế bán dẫn (EDA), thông báo về việc sẽ áp dụng những biện pháp hạn chế hoạt động tại Trung Quốc – mà không đưa ra nhiều chi tiết. Tuy nhiên, chỉ vài tuần sau đó, vào đầu tháng 6/2025, một số khách hàng Trung Quốc lại có thể truy cập trở lại các máy chủ phần mềm EDA. Đáng chú ý, diễn biến này diễn ra ngay sau cuộc điện đàm ngày 5/6 giữa Tổng thống Trump và Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình.
Tới ngày 3/7, một số báo cáo cho biết Bộ Thương mại Mỹ đã thông báo tới các nhà cung cấp phần mềm EDA lớn rằng các hạn chế nêu trên đã được dỡ bỏ, trong khuôn khổ một thỏa thuận khung đạt được tại vòng đàm phán Mỹ - Trung tại Geneva (Thụy Sĩ) và London (Vương quốc Anh). Diễn biến này được đánh giá là tín hiệu sớm cho thấy công nghệ không còn là “vùng bất khả xâm phạm” trong thương lượng, đúng như lời Bộ trưởng Tài chính Mỹ Scott Bessent từng cho biết: việc dỡ bỏ hạn chế xuất khẩu chip chỉ là “một mảnh ghép trong bức tranh toàn cảnh” đàm phán với Bắc Kinh.
Trên thực tế, chính quyền Tổng thống Trump không thiếu tiền lệ về cách tiếp cận linh hoạt, thậm chí “tùy cơ ứng biến” trong chính sách công nghệ. Đầu năm nay, Washington từng phát tín hiệu không rõ ràng về việc có cấm xuất khẩu chip Nvidia H20 hay không – để rồi sau đó chính thức ban hành lệnh cấm.
Mặc dù, ông Kevin Hassett, Giám đốc Hội đồng Kinh tế Quốc gia Mỹ, từng tuyên bố các dòng chip cao cấp không nằm trên bàn đàm phán, nhưng thực tế việc nới lỏng hạn chế phần mềm EDA – bất chấp lo ngại lưỡng đảng – đã đánh dấu bước ngoặt đáng chú ý trong chính sách kiểm soát công nghệ của Washington, dẫn tới quyết định tiếp theo với chip H20.
Tuy vậy, Mỹ vẫn muốn hạn chế Trung Quốc tiếp cận công nghệ chiến lược của nước này. Quan chức Bộ Thương mại Mỹ Jeffrey Kessler mới đây cảnh báo sẽ thu hồi các miễn trừ xuất khẩu cho Samsung, SK Hynix (đều của Hàn Quốc) và TSMC của vùng lãnh thổ Đài Loan (Trung Quốc) – những công ty vẫn đang sử dụng công nghệ Mỹ tại các nhà máy sản xuất chip ở Trung Quốc.
Cùng lúc, Malaysia đã yêu cầu các nhà xuất khẩu phải xin giấy phép xuất khẩu đối với những dòng chip cao cấp có nguồn gốc từ Mỹ – thể hiện sự phối hợp gián tiếp với lo ngại từ Washington rằng các sản phẩm công nghệ này có thể bị “tuồn ngược” về Trung Quốc.
Với chiến thuật “mềm hóa có điều kiện”, chính quyền Tổng thống Trump được cho là đang tìm cách trao đổi nới lỏng kiểm soát công nghệ lấy việc Bắc Kinh giảm hạn chế xuất khẩu khoáng sản chiến lược và nam châm đất hiếm sang Mỹ.
Nhưng động thái này cũng gây ra áp lực cho các đồng minh của Mỹ – những nước đang mắc kẹt giữa yêu cầu phối hợp với Washington và áp lực từ Bắc Kinh không làm tổn hại đến lợi ích của Trung Quốc. Đối với các doanh nghiệp trong và ngoài Mỹ, chính sách thay đổi liên tục khiến rủi ro pháp lý và bất định chiến lược gia tăng. Điều này ảnh hưởng nghiêm trọng đến khả năng lập kế hoạch đầu tư, tái cấu trúc chuỗi cung ứng và triển khai công nghệ. Hơn nữa, việc Washington “xuống nước” có thể tạo tiền lệ, khiến Bắc Kinh mạnh dạn hơn trong việc đưa thêm yêu cầu nới lỏng tại các vòng đàm phán tiếp theo.
Từ góc độ Trung Quốc, những thay đổi trong chính sách công nghệ của Mỹ khó có khả năng làm chệch hướng chiến lược hiện nay của nước này về tăng trưởng dựa trên công nghệ và tự chủ công nghệ. Ngược lại, các thay đổi này có thể càng thúc đẩy quyết tâm của Bắc Kinh. Điều này có thể trở thành chất xúc tác cho chiến lược tự chủ công nghệ – trụ cột trong kế hoạch tăng trưởng mới của Trung Quốc.
Một minh chứng là việc Bắc Kinh vừa công bố quỹ đầu tư công nghệ lớn thứ ba (Big Fund III) – nhắm trực diện vào những mắt xích yếu nhất trong chuỗi cung ứng bán dẫn:
thiết kế chip (vốn do Mỹ thống lĩnh) và thiết bị quang khắc (do Hà Lan kiểm soát).
Mặc dù cách tiếp cận linh hoạt hơn có thể giúp đàm phán thương mại đạt tiến triển, việc biến chính sách công nghệ thành “vật trao đổi” tiềm ẩn nhiều rủi ro địa – kinh tế dài hạn. Không chỉ làm xói mòn tính nhất quán trong thông điệp an ninh quốc gia, mà còn tạo ra thế khó cho các quốc gia và doanh nghiệp toàn cầu, vốn luôn trông chờ vào sự ổn định trong quy định và định hướng chiến lược của Washington.
Trong bối cảnh đàm phán Mỹ - Trung sẽ tiếp tục diễn ra, chính sách công nghệ của chính quyền Tổng thống Trump – từ chỗ “không thể đụng tới” đến “có thể thương lượng” – sẽ là yếu tố then chốt định hình tương lai chuỗi cung ứng công nghệ toàn cầu, cũng như cán cân quyền lực trong kỷ nguyên AI và bán dẫn./.
Nguyễn Linh (TTXVN tại Sydney)