Vai trò của Mỹ trong cuộc gặp Thái Lan - Campuchia tại
Malaysia TTXVN (Kuala Lumpur 29/7)
Theo Bộ Ngoại giao Malaysia, chiều 28/7, Malaysia và Mỹ đã đồng tổ chức cuộc họp đặc biệt giữa Thái Lan và Campuchia nhằm hạ nhiệt tình hình tranh chấp biên giới.
Cuộc họp do Thủ tướng Malaysia chủ trì. Phái đoàn Thái Lan do quyền Thủ tướng Phumtham Wechayachai dẫn đầu. Phái đoàn Campuchia do Thủ tướng Hun Manet dẫn đầu.
Đại sứ Mỹ tại Malaysia Edgard D.Kagan tham dự với tư cách bên hỗ trợ. Đại sứ Trung Quốc tại Malaysia Ouyang Yujing tham dự với vai trò quan sát.
Kết quả quan trọng nhất của cuộc gặp là hai bên thống nhất ngừng bắn ngay lập tức và vô điều kiện, có hiệu lực từ 0 giờ (giờ địa phương) ngày 29/7/2025. Hai bên đồng ý nối lại liên lạc trực tiếp giữa hai Thủ tướng, Bộ trưởng Ngoại giao và Bộ trưởng Quốc phòng. Hai bên cũng thống nhất các bước đi tiếp theo hạ nhiệt căng thẳng tiến tới quan hệ bình thường. Giới quan sát cho rằng kết quả cuộc gặp là bước đột phá trong bối cảnh căng thẳng, ASEAN đã cho thấy khả năng đoàn kết và Mỹ đóng vai trò quan trọng.
Theo nhà phân tích chính trị-đối ngoại Collins Chong Yew Keat, Đại học Malaya, cuộc đàm phán được triệu tập khẩn cấp để ngăn chặn đổ máu thêm sau nhiều ngày xung đột biên giới. Mặc dù không đưa ra thỏa thuận ngừng bắn chính thức nhưng cuộc họp đã đánh dấu bước đột phá quan trọng: Cả Thái Lan và Campuchia đã đồng ý chấm dứt ngay lập tức hành động thù địch và cam kết xây dựng khuôn khổ đối thoại dưới sự điều phối của ASEAN. Kết quả có thể đạt được nhờ nỗ lực chung của ngoại giao khu vực và sự can thiệp quyết liệt của Mỹ. Tuy nhiên, chuyên gia Collins đánh giá tác động của các cuộc đàm phán đối với tranh chấp biên giới là hạn chế.
Về mặt chiến lược, cuộc họp đã thành công trong việc ngăn chặn một vòng xoáy leo thang có nguy cơ kéo cả hai nước vào cuộc xung đột quân sự kéo dài.
Campuchia, do chịu nhiều thương vong dân sự hơn, đã tham gia các cuộc đàm phán với mong muốn nhanh chóng ngừng bắn và được quốc tế công nhận. Mặt khác, Thái Lan tiếp cận vấn đề một cách thận trọng, cảnh giác với ý định của Campuchia và rất hoài nghi về sự can thiệp từ bên ngoài, đặc biệt sau khi nước này cáo buộc Campuchia che chở cho các phần tử nổi dậy gần các vùng lãnh thổ tranh chấp.
Mặc dù có quan điểm khác nhau, cả hai bên đều chấp nhận sự cần thiết của giai đoạn hạ nhiệt và cam kết giảm leo thang. Tuy nhiên, những căng thẳng tiềm ẩn, bao gồm các tranh chấp lâu dài về khu vực đền Preah Vihear và các phân định biên giới thời thuộc địa chưa được giải quyết vẫn còn nguyên vẹn. Thái Lan tiếp tục bác bỏ thẩm quyền của Tòa án Công lý quốc tế (ICJ), khăng khăng đòi hỏi các cơ chế song phương, trong khi Campuchia lại ưa chuộng trọng tài đa phương hoặc quốc tế. Do đó, hội nghị tại Putrajaya ngày 28/7 chỉ là sự tạm dừng mang tính chính trị hơn là giải pháp lâu dài. Với vai trò chủ nhà và điều phối, Malaysia đã góp phần quan trọng trong việc thiết lập lại quan hệ ngoại giao Thái Lan - Campuchia. Bằng cách đưa ra lập trường trung lập và huy động tiếng nói tập thể của ASEAN, Thủ tướng Anwar Ibrahim đã tái khẳng định cam kết của Malaysia đối với hòa bình khu vực và vai trò của ASEAN trong hòa giải xung đột. Việc cả hai bên chấp nhận lời mời của Malaysia cho thấy uy tín của Kuala Lumpur với tư cách bên trung gian đáng tin cậy nhưng chủ yếu là do áp lực từ Tổng thống Mỹ Donal Trump.
Mỹ đã đóng vai trò quyết định và mạnh mẽ đằng sau hậu trường. Chính quyền Tổng thống Trump, nhận thức được những lợi ích địa chính trị và khả năng ảnh hưởng của cuộc xung đột sang tiểu vùng sông Mekong rộng lớn hơn, đã hành động nhanh chóng.
Trump đã cảnh báo cả Thái Lan và Campuchia rằng nếu không hạ nhiệt căng thẳng sẽ dẫn đến việc đình chỉ các cuộc đàm phán thương mại đang diễn ra và khả năng áp đặt lại các mức thuế quan cao, đòn bẩy kinh tế mà cả hai nước đều khó có thể chấp nhận trong bối cảnh kinh tế phục hồi mong manh sau đại dịch COVID-19. Việc sử dụng chiến thuật kinh tế này phản ánh nỗ lực có tính toán của Mỹ nhằm tái khẳng định ảnh hưởng ở khu vực vào thời điểm sự hiện diện của Trung Quốc với tư cách quan sát viên cũng được cảm nhận.
Không giống như các cách tiếp cận trước đây của Mỹ ưu tiên ngoại giao thầm lặng, chính quyền Trump đã áp dụng mô hình mang tính giao dịch và dựa trên áp lực hơn: gắn kết hòa bình với lợi ích thương mại và phát đi tín hiệu rằng an ninh khu vực vẫn gắn liền với chương trình nghị sự Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương. Ngoại trưởng Marco Rubio đã nhấn mạnh điều này bằng cách triển khai nhóm quan sát viên cấp cao của Mỹ đến quan sát cuộc đàm phán tại Malaysia, đồng thời đưa ra hỗ trợ hậu cần và ngoại giao cho tiến trình do ASEAN lãnh đạo. Điều này không chỉ hợp pháp hóa các cuộc đàm phán mà còn trấn an các bên liên quan trong khu vực cho thấy Mỹ hoàn toàn đầu tư vào cấu trúc an ninh của Đông Nam Á. Quan trọng là, Washington tôn trọng vai trò trung tâm của ASEAN bằng cách không can thiệp trực tiếp vào các cuộc đàm phán, thay vào đó đóng vai trò người bảo lãnh hòa bình vững chắc nhưng thầm lặng. Sự cân bằng này giữa ảnh hưởng quyết đoán và sự tôn trọng các cơ chế khu vực đã thể hiện hình thức can dự tinh tế của Mỹ, kết hợp giữa răn đe và hợp tác.
Về bản chất, cuộc đàm phán ngày 28/7 đã đạt được thành công quan trọng, dù là bước đầu: hai bên chấm dứt các hành động thù địch đang diễn ra, khôi phục liên lạc ngoại giao và đặt tranh chấp vào khuôn khổ quản lý xung đột đa phương. Malaysia nổi lên như bên trung gian đáng tin cậy, trong khi ASEAN tạm thời được hồi sinh trong vai trò gìn giữ hòa bình. Tuy nhiên, chính Mỹ đã gây áp lực quyết định cần thiết để buộc các bên ngồi vào bàn đàm phán và thực hiện nghiêm túc cam kết ngừng bắn. Sự tham gia liên tục của Mỹ bằng các biện pháp cả ngoại giao và khuyến khích kinh tế sẽ cần thiết để đạt được hòa bình lâu dài./.