Viện Lowy đề xuất biện pháp để ASEAN ứng dụng hiệu quả AI trong kiểm soát thuốc lá
Hà Nội (TTXVN 13/8)-- Theo phóng viên TTXVN tại Sydney, trang tin của Viện Lowy (Australia) ngày 12/8 có bài viết cho rằng việc thống nhất cơ sở hạ tầng kỹ thuật số đa dạng giữa các nước thành viên Hiệp hội Các quốc gia Đông Nam Á (ASEAN) sẽ tạo cơ hội triển khai trí tuệ nhân tạo (AI) hiệu quả, giúp kiểm soát thuốc lá tại khu vực có 120 triệu người hút thuốc này.
Bài viết của Viện Lowy nêu rõ thuốc lá là nguyên nhân hàng đầu gây tử vong sớm nhưng có thể phòng tránh được ở Đông Nam Á. Mặc dù AI có thể hỗ trợ kiểm soát buôn bán và sử dụng thuốc lá, nhưng điều này chỉ khả thi nếu khu vực có một hệ thống nhập liệu chuẩn hóa, cho phép các quốc gia chia sẻ dữ liệu một cách hiệu quả và hợp pháp.
Hiện trạng dữ liệu ở ASEAN rất khác nhau. Singapore đã số hóa hoàn toàn hồ sơ y tế, trong khi nhiều nền kinh tế mới nổi vẫn ghi chép thủ công. Tất cả các quốc gia thành viên ASEAN, ngoại trừ Indonesia, đều đã ký kết và phê chuẩn Công ước khung của Tổ chức Y tế thế giới (WHO) về kiểm soát thuốc lá, nhưng luật pháp quốc gia và chế độ bảo mật dữ liệu lại rất khác biệt.
Cụ thể, Singapore kết hợp Luật Kiểm soát quảng cáo và bán thuốc lá với Luật Bảo vệ dữ liệu cá nhân (PDPA), cho phép nghiên cứu dựa trên dữ liệu bệnh nhân đã ẩn danh. Trong khi đó, Thái Lan áp dụng Luật Kiểm soát sản phẩm thuốc lá và Luật Hải quan để xử lý buôn lậu, đồng thời thử nghiệm hệ thống đăng ký cai thuốc lá tập trung.
Malaysia thường xuyên công bố dữ liệu thuế tiêu thụ và giấy phép bán lẻ, nhưng công tác khảo sát cai thuốc lá vẫn rời rạc. Philippines bảo vệ dữ liệu cá nhân theo Luật 2012, nhưng kết quả các chương trình cai thuốc được ghi lại trong các sổ đăng ký riêng biệt và cập nhật thủ công.
Indonesia – quốc gia không phải là thành viên của Công ước khung của WHO về kiểm soát thuốc lá - vẫn thu thập siêu dữ liệu mở rộng, nhưng hồ sơ chăm sóc sức khỏe ban đầu lại lưu trữ riêng lẻ, gây khó khăn cho việc triển khai AI trên toàn quốc.
Campuchia, Lào và Timor Leste chưa có hạ tầng y tế số, chủ yếu dựa vào khảo sát định kỳ của WHO.
Phân tích dự đoán chỉ thực sự hiệu quả khi được cung cấp dữ liệu có khối lượng lớn, đa dạng và cập nhật nhanh.
Trong lĩnh vực kiểm soát thuốc lá, AI có thể mang lại nhiều giải pháp thiết thực, từ việc phân tích dữ liệu hải quan để xác định sớm các tuyến buôn lậu, đến việc xây dựng các mô hình học máy dựa trên dữ liệu bệnh nhân ẩn danh nhằm cá nhân hóa chương trình cai thuốc lá. Ngoài ra, việc sử dụng các công cụ xử lý ngôn ngữ để giám sát mạng xã hội sẽ giúp các cơ quan chức năng phát hiện kịp thời các chiêu thức tiếp thị thuốc lá mới.
Tuy nhiên, việc thiếu kiến trúc và cơ chế quản trị hiệu quả khiến thông tin bị phân mảnh, cản trở quá trình ra quyết định. Để chấm dứt tình trạng này, ASEAN có thể áp dụng một kiến trúc trao đổi dữ liệu chung với mô hình dữ liệu thống nhất, dựa trên tiêu chuẩn Fast Healthcare Interoperability Resources (FHIR). Hệ thống này sẽ cho phép tự động truyền dữ liệu ẩn danh giữa các bộ y tế, tài chính và hải quan, dựa trên các quy định pháp lý rõ ràng.
Một hệ sinh thái chia sẻ dữ liệu thống nhất cần đi đôi với các biện pháp bảo vệ quyền riêng tư mạnh mẽ để duy trì sự tin tưởng của công chúng. Điều này bao gồm tiêu chuẩn ẩn danh nghiêm ngặt, cùng với việc thành lập các ủy ban giám sát độc lập và công bố minh bạch cách dữ liệu được sử dụng.
Bài viết cho rằng để triển khai đầy đủ việc kiểm soát thuốc lá bằng AI, các nhà lãnh đạo ASEAN cần thống nhất các luật bảo vệ dữ liệu, đầu tư vào hạ tầng số cốt lõi và xây dựng các tiêu chuẩn kỹ thuật chung. Bằng cách thừa nhận sự khác biệt về mức độ phát triển dữ liệu và cam kết xây dựng một khuôn khổ hài hòa, có khả năng kết nối, ASEAN có thể chuyển từ những nỗ lực đơn lẻ của từng quốc gia sang một chiến lược thống nhất và có tính dự đoán, qua đó đẩy nhanh tiến trình hướng tới một tương lai không khói thuốc tại khu vực./.
Văn Linh